Materiały formacyjne
Dyrektorium Duszpasterstwa Służby liturgicznej
W roku 2008 Konferencja Episkopatu Polski ogłosiła i wydała długo przygotowywane Dyrektorium Duszpasterstwa Służby liturgicznej w Polsce. Z niecierpliwością oczekiwano bowiem na oficjalną, konkretną i wyczerpującą wypowiedź Kościoła polskiego na ten temat.
Głównym motywem opracowania Dyrektorium są trudności, na jakie napotyka angażowanie się wiernych świeckich w spełnianie funkcji liturgicznych. Ma ono stanowić pomoc dla duszpasterzy i wiernych świeckich w lepszym rozumieniu funkcji liturgicznych oraz prowadzeniu formacji osób, które je spełniają (DDSL 4). Zawiera ono zalecenia i wytyczne dla służby liturgicznej, zgodne z postanowieniami Soboru Watykańskiego II oraz II Synodu Plenarnego w Polsce (1991-1999).
Dokument ten składa się z 3 części:
- omówienie założeń teologicznych posługiwania w liturgii,
- opis formacji służby liturgicznej dzieci, młodzieży i dorosłych,
- ukazanie struktury duszpasterstwa liturgicznego.
Uważam, iż Dyrektorium jest lekturą obowiązkową dla każdego duszpasterza, zajmującego się w sposób odpowiedzialny duszpasterstwem służby liturgicznej. Zaznajomić się z nim winni także animatorzy Parafialnych Wspólnot Ministranckich, poważnie traktujący swoją posługę.
tyt. Dyrektorium Duszpasterstwa Służby liturgicznej
aut. Konferencja Episkopatu Polski (KEP)
wyd. 2009
ks. Piotr Lewandowski
Znak formacyjny 'Znak i posługa światła w liturgii'
Autorem książki jest długoletni animator ministrancki z parafii Wniebowzięcia NMP w Katowicach. Damian Gruchlik w czerwcu 2004 roku obronił pracę magisterską na Wydziale Teologicznym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w Lubinie z zakresu teologii pastoralnej – liturgiki. Tytułem pracy był temat: „Symbolika światła i posługa ceroferariuszy w liturgii”, zaś promotorem ks. dr Jerzy Paliński – obecnie rektor WŚSD w Katowicach.
Nakładem Wydawnictwa Światło-Życie w Krakowie ukazał się zeszyt formacyjny „Znak i posługa światła w liturgii”. Powstał on na bazie obronionej pracy magisterskiej. Kontynuuje on serię pomocy duszpasterskich. Cała seria wydawana jest z mandatu Komisji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Episkopatu Polski. W ramach serii ukazywać się będą zeszyty tematyczne poświęcone różnym zagadnieniom dotyczącym rozumienia liturgii, uczestnictwa w niej oraz podejmowania współodpowiedzialności za jej kształt. Każdy zeszyt zawiera dwie części. Pierwsza ma charakter pogłębionego, teologicznego opracowania tematu, a w drugiej zamieszczone są sugestie dla głoszących homilie i katechetów oraz propozycje spotkań formacyjnych dla dzieci, młodzieży i dorosłych.
Autor zeszytu „Znak i posługa światła w liturgii” w części pierwszej omawia symbolikę światła w Piśmie Świętym, przedstawia obecność znaku światła w Kościele na przestrzeni wieków, opisuje przedmioty służące do zachowania, przekazania i ukazania światła oraz podaje ich symbolikę. W tej części została przedstawiona również bogata symbolika światła w wybranych obrzędach liturgii Kościoła katolickiego. W części drugiej znalazły się sugestie homiletyczne, propozycje dla katechetów i prowadzących spotkania w grupach formacyjnych oraz pomoce do pracy indywidualnej.
„Zeszyt 2 – Światło i ciemność to rzeczywistości, które odgrywają ważną rolę w życiu człowieka i świata. Światło należy też do podstawowych znaków liturgicznych. Nie zawsze jednak uczestnicy liturgii odczytują głębię treści, którą ten znak ze sobą niesie. Zeszyt „Znak i posługa światła w liturgii” wprowadza czytelnika w wielki biblijny i liturgiczny świat, w którym światło niesie ze sobą wspaniałe przesłanie o Bogu i człowieku, o życiu i prawdzie. Zeszyt zawiera także wyjaśnienia dla tych, którzy posługują wobec tego znaku. Część druga zawiera pomoce do spotkań w grupach formacyjnych.”
(www.wydawnictwo-oaza.pl)
Tytuł: Znak i posługa światła w liturgii
opr. Damian Gruchlik
wyd. Światło-Życie
Kraków 2006
Od kandydata do animatora
Książka Ks. Grzegorza Rzeźwickiego jest podręcznikiem formacji ministranckiej, obejmującym całość 10-letniego programu formacyjnego KDSL. Jest niejako kompendium podzielonego na 5 tomów opracowania krakowskiego, ale zawiera także inne przydatne treści.
Po przedstawieniu Służby liturgicznej w dokumentach Kościoła, a także omówieniu podstawowych kwestii związanych z istotą i znaczeniem liturgii, a także z duchowoscią liturgiczną, autor opisuje poszczególne elementy liturgii:
- postawy i gesty
- szaty liturgiczne
- księgi liturgiczne
- przedmioty
- funkcje w zgromadzeniu liturgicznym
Następnie autor podejmuje zagadnienia związane z funkcją ministrantów w historii, ze zbiórkami ministranckimi (formy, pomoce, porady), a także całorocznym programem formacji grupy ministranckiej.
W kolejnym rozdziale Ks. Rzeźwicki szczegółowo, pod kątem zadań, potrzebnych cech i formacji, opisuje wszystkie stopnie ministranckie, posługi związane ze Słowem Bożym, funkcje ceremoniarza i animatora liturgicznego. Poza radami teoretycznymi książka zawiera praktyczne wskazówki dla prowadzącego spotkania z ministrantami wszystkich stopni (znaleźć można także przykładowy konspekt).
Ostatnia część zawiera życiorysy wszystkich patronów ministrantów, a także dodatki i pomoce z zakresu wprowadzenia do liturgii (w tym wskazania KEP po ogłoszeniu nowego wydania OWMR).
„Od kandydata (…) do animatora” może służyć za ogólny podręcznik do formacji parafialnej wspólnoty ministranckiej. Prowadzi do zrozumienia programu formacyjnego KDSL i zachęca do sięgnięcia po jego bogate treści, uświadamiając ich aktualność i skuteczność w formacji.
Książka ta może być cenną pomocą dla opiekunów grup służby liturgicznej, ale także dla samych lektorów, ceremoniarzy i animatorów grup. Jest systematyczna, przejrzysta i zrozumiała, a takze oparta o rzetelną i szeroką bibliografię, związaną tak ogólnie jak i szczegółowo z problematyką formacji służby liturgicznej.
tyt. Od kandydata (przez stopnie ministranta, funkcje lektora i ceremoniarza) do animatora
aut. Ks. Grzegorz Rzeźwicki
wyd. Biblos Tarnów 2007
ks. Piotr Lewandowski
Przy ołtarzu Pana
Dobrą propozycją dla ministranta rozpoczynającego dopiero formację liturgiczną jest niepozorna, czerwona książeczka, wydana przez wydawnictwo Bernardinum diecezji pelplińskiej, autorstwa Elmara Nübolda oraz Ks. Eugeniusza Stencla.
Przy ołtarzu Pana to wprowadzenie do posługi ministranta. Zapoznaje młodego kandydata z paramentami liturgicznymi, szatami, postawami, właściwym zachowaniem w liturgii i poza nią. Jest to dobry i niedrogi prezent, jaki można sprawić przychodzącemu do ministrantów chłopcu u progu jego drogi formacyjnej.
Przejrzyste teksty opatrzone są wieloma elementami graficznymi (np. rysunkami kielicha, świec, postaw), dzięki którym odbiór treści książeczki przez kandydata jest ułatwiony. Ponadto Przy ołtarzu Pana może służyć jako mini-zeszyt ćwiczeń, gdyż znajdują się w niej zadania, w których kandydat na ministranta ma za zadanie np, coś pokolorować lub narysować. Warto zakupić dla każdego kandydata jego własny egzemplarz, który będzie nosił na każdą zbiórkę.
Wprawdzie formacja zawarta w Przy ołtarzu Pana nie jest aż szeroka, jak np. ta opierana na pięciostopniowych zeszytach formacyjnych wydanych przez LSO Kraków, jednak w zupełności wystarcza do przeprowadzenia podstawowej formacji liturgicznej w pierwszym roku formacji. Uważam jednak, że książeczka ta nie może być jedynym materiałem formacyjnym; warto ją wzbogacić innymi propozycjami książkowymi.
tyt. Przy ołtarzu Pana – wprowadzenie do służby ministranta
aut. Elmar Nübold, Ks. Eugeniusz Stencel
wyd. Bernardinum
wyd. V, Pelplin, 2007
ks. Piotr Lewandowski
Lektor - ministrant Słowa Bożego
Materiał ten, przygotowany przez Ks. Eugeniusza Mitka, wydaje się być bardzo przydatny do prowadzenia kursu lektora. Zawiera konspekty kolejnych spotkań kursu lektorskiego, którego obowiązek organizacji spoczywa na dekanalnych duszpasterzach ministrantów.
Ks. Eugeniusz Mitek: kapłan archidiecezji wrocławskiej, jest znanym autorem materiałów formacyjnych dla służby liturgicznej ołtarza. Napisał m.in. podręcznik formacji „Kandydat na ministranta”, „Ministrant Światła” oraz „Ministrant ołtarza”. Był diecezjalnym duszpasterzem ministrantów.
„Lektor” jeszcze bardziej uświadamia konieczność odpowiedniej formacji kandydatów do posługi lektora. Książka została podzielona na kolejne 20 spotkań formacyjnych; każde według zaproponowanego schematu, wg którego na spotkanie winny składać się części:
- formacji wewnętrznej
- formacji biblijnej
- formacji liturgicznej
- formacji fonetycznej
Formacja wewnętrzna zawarta jest w tematach m.in.: kwalifikacje religijne lektora, odpowiedzialność i poszanowanie Słowa, relacje lektora w grupie ministranckiej, umiejętność słuchania homilii.
Kolejne tematy formacji biblijnej dotyczą: genezy Biblii, NT i ST jako części historii zbawienia, archeologii i chronologii biblijnej wreszcie bardzo przydatnej tzw. ewangelicznej rewizji życia, mogącej służyć za model spotkania w oparciu o Pismo Święte obok kręgu biblijnego.
Formacja liturgiczna omawia np. stopnie służby liturgicznej, strój i zewnętrzne postawy lektora, zadania lektora w czasie różnych liturgii.
Przygotowanie fonetyczne obejmuje ćwiczenia artykulacji, przerw, akcentów, modulacji głosu, trudności wymowy oraz ogólnej estetyki czytania.
Każde spotkanie zawiera bardzo konkretne i jasno opisane przykłady oraz ćwiczenia. Ostatni rozdział to niezwykle przydatny przykład tekstów liturgii ustanowienia lektorów.
Choć „Lektor – ministrant Słowa Bożego” przeznaczony jest bardziej dla moderatorów lub animatorów prowadzących kurs lektorski niż dla samych lektorów, także i im warto polecić tę lekturę. Podręcznik „Lektor” powinien obowiązkowo znaleźć się w biblioteczce materiałów formacyjnych opiekuna ministrantów! Zachęcam także wszystkich animatorów, do zakładania takich biblioteczek (są oni zazwyczaj dłużej z grupą, niż opiekun), będących nieocenionym skarbem nie tylko dla tych, ale i dla przyszłych „pokoleń animatorów” w przygotowywaniu „zbiórek”.
tytuł: Lektor – ministrant Słowa Bożego
autor: Ks. Eugeniusz Mitek
wyd. św. Krzyża
Opole 1993
ks. Piotr Lewandowski